Skarga pauliańska jest to instytucja prawna, która w określonych przypadkach gwarantuje wierzycielowi ochronę przed nieuczciwym zachowaniem dłużnika. Wielu dłużników, by uniknąć spłaty należności na rzecz wierzyciela, skrupulatnie wyzbywa się swojego majątku na rzecz najbliższych. Mowa tu o „przepisywaniu” nieruchomości czy innych wartościowych dóbr materialnych na żonę i dzieci. Cały proces oczywiście odbywa się jedynie na papierze, ponieważ jego jedynym celem jest uniknięcie egzekucji komorniczej na rzecz wierzyciela.

Skarga pauliańska a sąd

Skarga pauliańska to jeden z rodzajów powództwa, które należy złożyć w sądzie. Skorzystanie z jej możliwości nierozerwalnie związane jest z koniecznością założenia sprawy w sądzie. W określonych okolicznościach skargą pauliańską można bronić się w sądowym postępowaniu przeciwegzekucyjnym, które wytoczy osoba trzecia.

Skarga pauliańska – skutki jej uwzględnienia

Skarga pauliańska może poskutkować uznaniem przez sąd określonej czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Gdy wyrok sądu jest pozytywny, gwarantuje to wierzycielowi możliwość poprowadzenia egzekucji komorniczej z majątku, którego dłużnik się pozbył, albo którego nie przyjął.

Czynność prawna nie jest zatem uznana za nieważną, jest ona bezskuteczna wobec wierzyciela.

Skarga pauliańska – przesłanki

Skarga pauliańska zostanie uwzględniona tylko i wyłącznie wtedy, gdy wierzyciel spełni szereg przesłanek.

Wierzyciel musi wykazać, między innymi, że:

• dokonana czynność prawna sprawiła, iż dłużnik stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w stopniu większym niż przed dokonaniem owej czynności prawnej, co poskutkowało pokrzywdzeniem wierzyciela,
• w czasie dokonywania wspomnianej czynności prawnej dłużnik działał z pełną świadomością pokrzywdzenia wierzyciela,
• osoba trzecia wiedziała lub z łatwością mogła dowiedzieć się, że czynność prawna skutkuje pokrzywdzeniem wierzyciela i dłużnik działał z takim zamiarem.

Skarga pauliańska – przedawnienie

Skarga pauliańska nie ma typowego przedawnienia, ponieważ samo przedawnienie, na przykład, prawa czy uprawnień, rozumiane jest jako jego utrata. Wierzyciel może domagać się spłaty od dłużnika przedawnionego roszczenia. Przedawnienie roszczenia (wierzytelności) nie wygasa. Jednak w takiej sytuacji dłużnik otrzymuje możliwość skutecznej obrony przez tzw. podniesienie zarzutu przedawnienia. Gdy dłużnik nie posunie się do tego kroku, wówczas wierzyciel wygra sprawę.

Jeśli chodzi o skargę pauliańską, upływający czas również niesie za sobą określone konsekwencje. Są one o wiele dalej idące, niż w przypadku „zwykłego” przedawnienia. Według Kodeksu Cywilnego, wierzyciel może wystąpić ze skargą pauliańską w przeciągu pięciu lat, od chwili dokonania przez dłużnika przeniesienia majątku. Wystarczy nadać w tym terminie pozew ze skargą pauliańską na poczcie.

Kiedy wierzyciel nie zdąży w terminie, jego uprawnienie wygasa. Sąd oddala skargę, nawet wtedy, gdy dłużnik nie powoła się na upływ terminu.

Skarga pauliańska – zasięg

Ustaliliśmy już, że skarga pauliańska pozwala ustalić, iż konkretna czynność prawna dokonana przez dłużnika (zazwyczaj umowa), staje się bezskuteczna względem pokrzywdzonego wierzyciela. Może on, po uzyskaniu pozytywnego rozstrzygnięcia, skierować egzekucję do przedmiotu majątkowego, którego pozbył się dłużnik.

Jednak skargą pauliańską można zakwestionować niemal każdą czynność prawną. Mowa tu również o czynnościach, które dokonuje dłużnik w czasie trwania postępowań sądowych (zawarcie ugody przed sądem, uznanie powództwa albo jego cofnięcie). Zatem zakres instytucji skargi pauliańskiej jest bardzo szeroki.

Uwzględnienie skargi pauliańskiej jest bardzo niekorzystne dla osoby trzeciej, która nabyła prawo do majątku od dłużnika. Oczywiście w przypadku, gdy majątek zostaje przekazany małoletniemu czy krewnemu mieszkającemu od dekady za granicą, a dłużnik nadal z niego korzysta (np. mieszka w „przepisanej” komuś innemu nieruchomości), wówczas działanie na szkodę wierzyciela jest widoczne, a pozytywne rozpatrzenie skargi pauliańskiej nie pokrzywdzi w żaden sposób osoby trzeciej.

Sytuacja się komplikuje, kiedy skarga pauliańska dotknie sprzedanej nieruchomości. Wierzyciel może zakwestionować odpłatną umowę, na przykład umowę sprzedaży. Taka czynność prawna może być uznana za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, nawet wówczas, gdy osoba trzeba uiściła opłatę za nabytą część majątku dłużnika (np. za nabytą nieruchomość).

Osoba trzecia, która nabyła od dłużnika dom, mieszkanie czy samochód i zapłaciła dłużnikowi, może po uwzględnieniu skargi pauliańskiej tą rzecz stracić. Zazwyczaj komornik sprzedaje na licytacji tę część majątku, a uzyskane pieniądze kieruje do wierzyciela, który wstąpił ze skargą, następnie potrąca za swoje wynagrodzenie, a pozostałe środki (o ile jakieś pozostają) przekazuje osobie, która wcześniej nabyła od dłużnika część jego majątku. Osobie tej pozostaje jedynie możliwość dochodzenia odszkodowania od dłużnika.

Skarga pauliańska jest niezwykle ciekawą kwestią, jednak bardzo skomplikowaną.

Skarga pauliańska – podsumowanie

Wierzyciel posiada pewne uprawnienia, kiedy dłużnik pozbywa się swojego majątku, takie zabezpieczenie gwarantują przepisy prawne. Mówi o tym art. 527 k.c., który odnosi się do skargi pauliańskiej. To właśnie na jego podstawie wierzyciel może pozwać osobę, na rzecz której dłużnik pozbył się jakiejś części majątku. Wierzyciel może zażądać uznania czynności, na podstawie której to nastąpiło za bezskuteczną w stosunku do niego. Gdy sąd uwzględni takie powództwo, wówczas wierzyciel może poprowadzić egzekucję z konkretnej części majątku, tak, jakby nadal należał on do dłużnika.

Tego typu procesy nie są łatwe, ponieważ wymagają wykazania dodatkowych przesłanek, takich jak niewypłacalność dłużnika. Niewątpliwym ułatwieniem jest wprowadzenie domniemań dotyczących bliskiej osoby dłużnika, która wie, że otrzymując część majątku, działa krzywdząco na wierzyciela.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2015 roku (sygn. akt III CZP 56/15):

Przedmiotem powództwa określonego w art. 527 § 1 k.c. może być czynność procesowa dłużnika w postaci zgody wyrażonej w postępowaniu o zniesienie współwłasności rzeczy wspólnej na przyznanie własności rzeczy drugiemu współwłaścicielowi bez ekwiwalentu z jego strony.

W tym wypadku postępowanie sądowe dotyczyło zniesienia współwłasności – na przykład po nabyciu spadku. Dłużnik zgodził się na przyznanie własności całej rzeczy (spadku), drugiej osobie uprawnionej (np. komuś z rodziny), a sam nie chciał w zamian żadnej rekompensaty (np. spłaty po cenie rynkowej). Takie działanie uważane jest za krzywdzące dla wierzyciela.

Czynności prawne dokonane z pokrzywdzeniem wierzyciela są szeroko rozumiane w orzecznictwie sądowym. Znaczenie mają tu nie tylko, najczęściej spotykane, umowy darowizny czy sprzedaży, ale również wiele innych sytuacji, także te, które dokonywane są przed sądem. Mowa tu, na przykład, o ugodzie sądowej czy o wniesieniu aportu do nowo założonej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Jako wierzyciel masz ogromne pole do popisu. Kwestionować możesz bardzo wiele czynności, za pomocą, których dłużnik pozbywa się majątku na rzecz innych osób. Dotyczy to nie tylko typowego zbywania majątku, jak na przykład zniesienie współwłasności. Niezwykle ważne jest dokładne przeanalizowanie wszystkich informacji o dłużniku. Szczególnie ważne są te, które przekazuje komornik.

Skarga pauliańska jest niekiedy jedynym sposobem na odzyskanie zaległości finansowych od nieuczciwego dłużnika.

 

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

Śmierć dłużnika – jak odzyskać pieniądze?

Śmierć wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym

EPU – Elektroniczne Postępowanie Upominawcze

Spłaciłeś wcześniej kredyt lub pożyczkę bankową? Być może teraz bank jest Twoim dłużnikiem!